مصاحبه با آقای نائجی: هم زبانی

سایت مشاور فیلم: بسم الله الرحمن الرحیم

متشکریم از خدمت شما، قبول فرمودید در خدمتتان باشیم برای این مصاحبه ها. این مصاحبه ها برای سایت مشاوره فیلم با هدف مشاوره ی دینی فیلم برای فیلم سازان و فیلم نامه نویسان است. از آنجا که ادبیات علمی برای خود مشاوره ی دینی فیلم و در جریان بودن این ادبیات علمی و زنده بودن این ادبیات یک امر ضروری و از لوازم مهم مشاوره ی عالمانه برای فیلم هست و از آنجا که این ادبیات را به صورت مدون در این زمینه کم داریم، البته ادبیات مشاوره زیاد داریم، اما در زمینه های دیگر، که ادبیات علمی و پرسابقه ای هم هستند اما در مورد مشاوره ی دینی ادبیات علمی کم داریم. لذا ما نیاز دیدیم که برای سایتمان این ادبیات را به صورت مستمر داشته باشیم. یکی از راه های ما برای در جریان بودند و زنده و پویا بودند این ادبیات مصاحبه با عزیزانی است که قرار است جزء مشاورین سایت باشند و نیز عزیزانی که دارای ادبیات هستند و می تواند صحبت هایشان برای پویایی این ادبیات مفید باشد. برای این منظور ما یک پرسش هایی را مطرح کردیم، خدمت دوستان فرستادیم در شش فصل این پرسش ها جمع بندی شدند؛ البته این اینها استقرائی و استحسانی هستند، لزوماً حصری در این اینها نیست و خود همین فصل بندی ها ممکن است مورد مداقّه و نقد و نظر حضرت عالی باشد. بحث مفهوم شناسی مشاوره هست، بحث ضرورت مشاوره هست، بحث اصول و سیاست هایی که در مشاوره لازم است رعایت بشود، بحث تمحض های علمی لازم برای مشاوره و بحث محیط و زمینه های مشاوره با تأکید بر پذیرش ها و واکنش ها از طرف مشاوره گیرنده ها و انحاء مشاوره به صورت مجازی یا مشاوره های فیزیکی و دیدن فرصت ها و محدودیت ها در هر کدام از این انحاء مشاوره هست. اگر صحبت ابتدایی دارید توضیح ابتدایی دارید بفرمائید، اگر نه ما سؤال می کنیم إن شاءالله.

آقای نائیجی: بسم الله الرحمن الرحیم

قبل از اینکه احیاناً به سؤالات پاسخ مناسبی به اندازه ی توانم عرض کنم، درباره ی یک مسئله ای که بهانه اش را هم شما در مقدمه به من دادید دوست دارم که مطلبی عرض بکنم. در ابتدای بحث شما فرمودید که مشاوره گرفتن یا مشاوره دادن یا اساساً فرهنگ مشاوره با همه ی جنبه های عمومی و یا تخصصی اش قابل فهم است برای عموم جامعه. از رفتارهای مردم و جامعه هم می شود حدس زد که می فهمند کلمه ی مشاوره چه معنایی می دهد. وقتی در خانواده دچار یک معضلی بشوند، یک مشکلی بشوند، در دنیای امروز مثلاً اولین گزینه ای که پیش رویشان قرار می گیرد به دفترهای مشاوره ی خانواده مراجعه می کنند؛ پس می فهمند معنای مشاوره را؛ یعنی وقتی با یک مسئله ای در خانواده روبرو می شوند که باید برای آن مسئله راه حلی پیدا بکنند گزینه ی مشاوره در ذهنشان بامعنا می شود و نسبت به این پدیده واکنش نشان می دهند آن را یک راهکار یا برون رفت تلقی می کنند و برایش اقداماتی را انجام می دهند. شما ابتدای بحثتان گفتید که مشاوره به معانی مختلف مثلاً مضاف به یک سری کلمات، به یک سری واژه ها می شود که برای خودش احتمالاً ادبیات علمی یا ادبیات مشخصی پیدا کرده است. مثلاً مشاوره ی روان شناختی و مثلاً مشاوره ی پزشکی، مثلاً مشاوره ی خانواده؛ اما مشاوره ی مذهبی یا مشاوره ی دینی برای خودش زبان و ادبیات مشخصی احیاناً ندارد. علی الخصوص مربوط به...

سایت مشاور فیلم:  به صورت علمی و مدون.

آقای نائیجی: بله. علی الخصوص اختصاصی درباره ی فیلم و صنعت سینما و تلویزیون. اما بعد که شروع کردید بر اساس شش فصل به من معرفی کنید که ما فی الجمله به این نقشه ی راه فکر کردیم بر اساس شش فصل، این مسئله برای من جدی شد که به شما عرض بکنم که انحاء ، تمحض، نمی دانم کلی از الفاظ ادبیات اختصاصی حوزوی ها و طلاب علوم دینی را من الآن از شما دارم می شنوم و متنی هم که برای من ارسال کردید، کسی که ادبیات عرب نخوانده باشد و چیزی حدود شش، هفت سال حوزه ی علمیه نباشد و مثلاً یک لمعتینی نخواند حتی نمی داند شما در مورد چه دارید حرف می زنید. کلی الفاظ زبان عربی که بعضی هایش کارکرد دارد در زبان فارسی، بعضی هایش باید دقیقاً عربی اش را فهم کرده باشید که اصلاً بفهمید که در مورد چه داریم حرف می زنیم. تصور بفرمائید یک مشاور روان شناسی مثلاً پر باشد از اصطلاحات و ادبیاتی که فروید یا در علم تخصصی روان شناختی، روان شناسی از آن استفاده بکند. به نظر می رسد که هیچ خانواده ای مراجعه نخواهد کرد.

سایت مشاور فیلم:  درسته.

آقای نائیجی: برای اینکه نمیدانند از چه دارند حرف می زنند؟ مشاوره ی پزشکی هم الآن در ایران احیاناً سابقه ی خاصی ندارد، برای اینکه شما با یک پزشکی که دارید حرف می زنید بیش ازاندازه از اصطلاحات تخصصی علم پزشکی که استفاده می کند برای شما بی فایده می شود و اصلاً احساس می کنید که مثل اینکه قرار نیست با من حرف بزند، منی که مثلاً سؤالاتی دارم، مثلاً می خواهم بفهمم بیماری پیچیده ی پدرم چطور است، مثلاً مسئله و اصل بیماریش... من فکر می کنم از همین استارت باید گفت که اگر همین ادبیات، در همین استارت قضیه با منِ نوعیِ فیلم ساز اگر قرار باشد خواهان مشاوره باشم اگر این ادبیات تغییر نکند و به ادبیات روزمره ی اهالی هنر تبدیل نشود، من فکر می کنم اصلاً ارتباط مشخصی شکل نمی گیرد که حالا ما درباره ی این نوع ارتباط بگوییم که حالا جنبه ی مشاوره دارد یا ندارد. معمولاً مشاوره فرع بر ارتباط است. شما اول با روان شناسی، با کسانی که تحصیل کرده ی حوزه ی روان شناسی هستند باید اولاً ارتباط بگیرید و فکر کنید که ارتباط می شود گرفت، سپس آن ها را طرف مشاوره ی خودتان قرار بدهید در موضوعات مثلاً روان شناختی. من فکر می کنم در همین ابتدای کار با این روش احتمالاً هیچ نوع ارتباطی شکل نخواهد گرفت، نباید هم انتظار داشته باشید که یک فیلم ساز مثلاً وابستگی جدی داشته باشد به زبان عربی و فهم عربی و حوزه ی زبان عربی و احیاناً حوزه ی اختصاصی زبان عربی در دین. الآن باید یک ساعت برای من فیلم ساز توضیح بدهید «تمحّض» یعنی چه؟ بله از محض بودند می آید، از نمی دانم... یا مثلاً «مفهوم شناسی مشاوره». من فکر می کنم اولین گام برای کسانی که قصد راه اندازی یک ارتباط با هر موضوعی هستند و فکر می کنند که خودشان صلاحیت واضحی دارند برای اینکه مشاور باشند، اولین گام این است که وضعیت خواهان مشاوره را درک کنند و اولین وضعیت خواهان مشاوره تنزّل دادن زبان به سطح خواهان است...

سایت مشاور فیلم:  بالأخره باید مفاهمه شکل بگیرد، با یک ادبیات...

آقای نائیجی: طبیعتاً و منظور من الزاماً اختصاص پیدا نمی کند به اصطلاحات مثلاً صنعت سینما؛ که البته آن هم لازم است. الزاماً مسئله ای که الآن دارم در ابتدای امر عرض می کنم اختصاص پیدا نمی کند که اهالی سینما گرفتار مصطلحات تخصصی و شغلی ای هستند، طبیعتاً باید بدانیم پلان چیست، سکانس چیست، باید بدانیم میزانسن چیست، بنابراین باید برویم درسش را بخوانیم تا بتوانیم مشاور فیلم سازان و اهالی هنر بشویم. اما قبل از این مسئله اساساً در ارتباطات عمومی آیا مشاوران مذهبی ما قبل از اینکه مشاور مذهبی بشود، در هر سمت و در هر نسبتی می خواهد مشاور مذهبی فیلم و سریال باشد یا مشاور مذهبی خانواده باشد، -بالأخره ما در نهاد خانواده هم احیاناً مشاور مذهبی خانواده خواهیم داشت. مثلاً یک خانواده ای برای نمازخوان شدن فرزند شاید نیاز به مشورت دارد- باید به یک راه کارهایی برسد، این راه کارها در روان شناسی به معنای مطلق کلمه اش نیست. بله یک سری امکاناتی را روان شناسی در اختیار احتمالاً پدر و مادر قرار می دهد تا یک سری عادت های پسندیده ای را در فرزندشان طراحی بکند؛ اما مشاوره ی اختصاصی و مذهبی درباره ی اینکه چگونه پسری داشته باشم یا چه کارهایی را انجام بدم تا پسرم نمازخوان بشود لازمه اش این است که این مشاوران مذهبی با ادبیات قوم، با ادبیات جامعه شان حرف بزنند. در اولین گام چه در نثر علما و اهالی حوزه، نثر علمی شان، کتاب هایی که می نویسند، آثاری که چاپ می کنند، چه در منابر سخن رانی هایی که می کنند، چه حتی گاهی اوقات مدرن می شوند، سعی می کنند حرفهای روز بزنند، اولین اتفاقی که ما با این جماعت تجربه می کنیم این است که از یک زبانی استفاده می کنند که ما باید خیلی سواد در اختیار داشته باشیم که به این زبان برای فهمیدن نزدیک بشویم. از اصطلاحاتی استفاده می کنند که بله بخش زیادی از این اصطلاحات از ساحت دین در زبان این اینها شکل گرفته ولی به هر حال ما به آن زبان که آشنا نیستیم. به معنای دقیق کلمه مفهوم شناسی مشاوره را اول از خود این جریان و سایت مشاوره آغاز می کنیم و این نیاز به تمرین دارد؛ یعنی من فراوان فیلم ساز می شناسم که علاقه مند هستند به شنیدن و اولین مشکلشان این است که حالا از این تعبیر استفاده می کنند همه چیز را این اینها سخت می کنند، همه چیز را این اینها پیچیده می کنند و جالب این است که من به اندازه ی تجربه ی شخصی خودم مراجعه کردم تا روی کلمه ی پیچیده کردن یا سخت کردن تأمل بکنم بیش از پنجاه درصد منظورشان این است که ما با زبانشان ارتباط برقرار نمی کنیم چراکه بنده خودم نقش کاتالیزور را بازی کردم و سعی کردم همان بیانی که به بیان این فیلم ساز سخت و دشوار به نظر می رسید را، ساده تر بیان کنم، به زبان امروزی بیان کردم، گفتند عجب! اینکه حرف خیلی خوبیه! گفتم خب همین آقا داشتند همین حرف را می زدند. گفتند خب نه ایشان خیلی سخت می گفتند، شما خیلی بیان شیوایی داشتید. دلیلش چیست؟ دلیلش این است که مشاوران مذهبی از یک نظام تربیتی برخوردار می شوند در طول زیست علمی شان که از نوجوانی هم برایشان رقم می خورد که طلبه می شوند، حوزوی می شوند از ادبیات کوچه پس کوچه ی خیابان دور می شوند، زبان عربی هم که می آموزند الآن زبان عربی مستحدثه و زبان عربی روز هم نیست، زبان عربی کلاسیکی که برای خود عرب زبان ها هم دشوار است که به زبان قرآن یا به زبان عربی کلاسیک نزدیک باشد. این یک شبکه ی معنایی برایشان می سازد... در صورتی یک فیلم ساز از بطن جامعه ی عمومی متولد می شود و رشد می کند و با همین زبان روزمره دست وپنجه نرم می کند و همین باعث می شود که او در فهم و شکل گیری واژه ها و معانی نزد خودش وابستگی دارد به زبان روزمره.

سایت مشاور فیلم:  شما در بیانتان بیشتر به واژه ها و کلمات اشاره کردید ولی به نظرم منظورتان اعم از معانی و واژه ها بوده...

آقای نائیجی: بله، البته، شبکه ی معانی، حالا شما فرض بگیرید مثلاً یک خورده فهم یا سواد زبان عربی جامعه ی عمومی ما بالا برود، آیا این مشکل حل می شود؟ نمی شود. به هر حال این شوخی یا جدی که گفته می شود که علما و اهل علم حوزوی همه چیز را دشوار و سخت می بینند از زاویه ی مخاطبان این اتفاق می افتد و شاهد واضحی دارد. مهم ترین مواجهه ی جامعه ی عمومی با اهل علم حوزوی رساله ی عملیه است تقریباً بیش از نود درصد غیرقابل فهم است برای مخاطب عمومی با این ادبیات فارسی که در رساله های عملیه و توضیح المسائل دارند و شما مستحضر هستید که همه ی رساله های عملیه باید به عنوان یک کتاب درسی تدریس بشود تا یک کسی بفهمد. حرف من این است. حوزه سالیان سال هست که تصمیم نمی گیرد که این ادبیات را تغییر بدهد یک تلاش هایی...

سایت مشاور فیلم:  حتی ما هم اول طلبگی رساله عملیه را درس می خواندیم...

آقای نائیجی: باریک الله؛ یعنی این قدر موضوع قابل تدریسه که خود طلبه هم باید تعلیم را در این موضوع جدی بگیرد. خب شما می بینید ما الآن وبلاگ می زنیم سایت می زنیم، عمامه به سرها و علمای ما احیاناً صنعت سینما را می شناسند، می آموزند، دانشکده ی صداوسیما می روند، همه ی این کارها را می کنند و وقتی یک فیلم ساز جلوشان که می نشیند احساس می کند که حرفشان را نمی فهمد. یا غلبه ی بیش از هفتاد درصد واژگان زبان عربی است یا یک شبکه ی معنایی است که هیچ پیوندی با جامعه ی امروز برقرار نکرده است و طبیعتاً یک فیلم ساز در جهان زیست خودش متعلق است به این جامعه ی عمومی که دارد زندگی می کند. قصه هاش را، باورهایش را از کف این جامعه دارد می گیرد. بله یک فیلم ساز احتمالاً الیت است، احتمالاً یک نخبه اس، مطالعه هم می کند اما مطالعاتش هم به علوم روز و علوم مدرن برمی گردد. شما کمتر فیلم سازی را می شناسید که اساساً علوم کهن را معیار قرار بدهد و بخواند. شما کمتر فیلم سازی را سراغ دارید که مثلاً شعر کهن برایش مهم باشد و به فراخور شعر کهن کمی با آن شبکه ی معنایی که در فلسفه ، در عرفان، در فقه مثلاً شیعه که متصدیان و معلمان و متعلمانش حوزوی هستند مثلاً از آن ها سر دربیاورد؛ بنابراین در گام اول بر اساس همین نشانه هایی که پیش روی ماست باید اساساً باکس مشاوره و مشاوران حوزوی یک خورده از آن حالت فرهیختگی خودشان دست بکشند، شرایط بیانی شان را تغییر بدهند، یک خورده فارسی، حالا من اسمش را می گذارم «احمد شاملو»یی یاد بگیرند، یک خورده فارسی روز یاد بگیرند، اصلاً شبیه مردم حرف بزنند، شبیه کوچه پس کوچه بتوانند حرف بزنند.

سایت مشاور فیلم:  حالا ما اگر بتوانیم از خودمان این طور دفاع کنیم، بگوییم که اینجا خلاصه مخاطبهای ما در این پرسش نامه همه طلبه بودند؛ یعنی مشاورهایی که مثل حضرت عالی طلبه هستند، تخصص های بالایی هم دارند تا حد زیادی هم توی حوزه مشهور هم هستند.

آقای نائیجی: من فیلم سازم و از جامعه ی فیلم سازی دارم حرف می زنم. ولی فرض شما را هم من قبول دارم، خب.

سایت مشاور فیلم:  ولی شما حکایت از یک درد مزمن در جامعه حوزه دارید...

آقای نائیجی: بله، شما منهای شهید مطهری که تصمیم گرفته بود که به زبان فارسی یک سری کتاب هایی را بنویسد که بچه مارکسیست های این مملکت که مثلاً تحت تأثیر حزب توده با مارکسیسم آشنا شدند، با فلسفه ی اسلامی ارتباط برقرار کنند، با معارف اسلامی ارتباط برقرار کنند شما چند تا حوزوی دارید که به زبان فارسی کتاب نوشته باشند؟ تازه خود شهید مطهری هم ابتدای راه است، نمی شود گفت که کمال راه است. ما فارسی نویس نداریم در حوزه ی علمیه.

سایت مشاور فیلم:  خیلی کم داریم.

آقای نائیجی: خیلی کم داریم. ما کسی را نداریم که به فارسی خوب حرف بزند. خب من از شما می پرسم آیا انتظار دارید که اهالی صنعت سینما، اهالی به قول معروف هنر فیلم سازی حوصله کنند به بیان شما گوش کنند؟ به توضیحات شما گوش کنند؟ البته عرض من این است که ما داریم با معضل تاریخی حوزه ی علمیه روبرو می شویم و درباره اش داریم حرف می زنیم، اختصاصی به مشاوره ی مذهبی صنعت سینما یا صنعت سریال سازی ندارد؛ اما این معضل ذاتی و اصلی یا تاریخی حوزه ی علمیه که اساساً گرفتار گسست شده، گسست بین اهل دین و جامعه، این لازمه اش این است که مشکل اول در رأس حل بشود، طبیعتاً اینجا هم حل می شود. در رأس یک تصمیم کلان است، یک جریان جدی ای است که اصلاً بعید می دانم که ما تصمیم گیرانش باشیم یا تأثیرگذار باشیم. من عرضم این است که دوستانی که با صنعت سینما آشنا می شوند و از حوزه ی مشاوران مذهبی به صنعت سینما نزدیک می شوند و قرار است با اهالی سینما نشست وبرخاست داشته باشند، محل رجوع اهالی سینما و صنعت سریال سازی باشند، لااقل این مجموعه در گام نخست باید به این مسئله توجه کند که باید به زبان جامعه حرف بزند، به زبان کوچه پس کوچه حرف بزند. این حرف فقط یک شعار است اگر در همین حد نگهش داریم. شما می دانید که یادگیری یک زبان فقط خواندن کتاب کوچه ی آقای شاملو و نمی دانم غلط ننویسیم آقای نجفی و یک سری از این کتاب هایی که به ادبیات خیابانی یا اصلی توجه دارند، نیست، زبان همیشه زیست می خواهد. اگر ما زیست اجتماعی نداشته باشیم، اگر خودمان را در معرض کف جامعه نبینیم، خودمان اساساً به عنوان یک پدیده ی زبانی، خودمان را در معرض این تجربیات قرار ندهیم، معضل بیان مناسب حل نخواهد شد. و به تعبیر امروزی خودمان را از واتیکان نبریم بیرون، یک سیاحتی نکنیم، یک تفریحی نکنیم، یک هم نشینی نکنیم که البته عوارض هم دارد، البته این هم نشینی عوارض دارد برای علما.

سایت مشاور فیلم:  ریزش دارد.

آقای نائیجی: ریزش دارد، عوارض دارد. یک خورده نگران کننده هم می شود در بعضی از مسائل اما چاره ای نداریم چون زبان امر تصنعی ای نیست.

سایت مشاور فیلم:  غنای معنایی ما از دست خواهد رفت اگر این زیست را برای زبان نداشته باشیم.

آقای نائیجی: دقیقاً. بعد اصلاً از زاویه ی ذهن آن فیلم ساز نمی توانیم درک درستی از موقعیت فهم او به دست بیاوریم و اولین گام برای مشاور، ترسیم و تصویر درست از وضعیت خواهان مشاوره است.

سایت مشاور فیلم:  از زاویه ی ذهن خواهان مشاوره مانند او بتواند ببیند...

آقای نائیجی: دقیقاً.

سایت مشاور فیلم:  تا درک بکند او کجا هست که می خواهد منتقل بکند به جایی که می خواهد.

آقای نائیجی: دقیقاً.

سایت مشاور فیلم:  و وقتی که نتواند در گستره ی معنایی او زیست بکند، طبعاً اصلاً او را درک نمی کند تا با او بتواند حرکت انجام بدهد به آن طرف مطلوبی که در نظر گرفته.

آقای نائیجی: من این درآمد را عرض کردم که بگویم اگر شما آن توجیه را کنار نذارید که چون با حوزوی ها اغلب طرفید پس با این ادبیات نوشتید، این توجیه را بذارید کنار و اساساً الفاظ را تنزّل بدهید و اساساً این ادبیات را از همین ابتدا به رخ بکشیم. اگر کسی خیلی سخت حرف زد به تعبیر خیلی از این همکاران فیلم سازمان به او بگوید چرا این قدر دشوار و سخت حرف می زنید؟ چه می خواهید بگویید؟ منظورت چیست؟ منظورت را به من بگو. چرا از ادبیات اختصاصی و تخصصی خودتان استفاده می کنید؟ چه فایده ای دارد؟ وقتی نمی تواند ارتباط برقرار بکند! و این تمرین اگر بین خود مشاوران شکل نگیرد، یعنی اگر این سایت یا این وب سایت یا این جریان مشاوران مذهبی فیلم و سریال اگر بین خودشان این تمرین را نکنند که آقا اصلاً ما قرار است ساده حرف بزنیم، اصلاً حوزوی بودن، اهل علوم حوزوی بودندمان را وقتی وارد این درگاه می شویم، وارد این پرتال می شویم، وارد این وب سایت می شویم می گذاریم کنار ما صاحب یک فهمی از دین هستیم که عین مردم کوچه پس کوچه قرار است حرف بزنیم، فهممان را از دین بر محمل زبان روزمره قرار است سوار کنیم. بله دین یک درّی است که احتمالاً جعبه ی گران قیمت و شیکی لازم دارد و شاید زبان کوچه پس کوچه و روزمره این جعبه ی شیک نباشد در حد یک زنبیل دم دستی که شما دو تا نون می توانید توش بگذارید نه اینکه درّ و گوهر بگذارید درونش، نگران می شوید که گم بشود؛ اما شما چاره ای ندارید شما در حفظ آن گوهر مجبورید تلاش بیشتری بکنید وقتی یک گوهر گران قیمت را می اندازید در زنبیل خیلی نگرانید دو تا نون نیست که از آن نونوایی سریع خریدید که خیلی مهم نباشد که یک جعبه ی شیک بخرید از یک جای خاص. بله زبان دین، زبان معارف دینی احیاناً کادوپیچ باید بشود، این کادوپیچی ماجرا را سخت می کند ولی با کادوپیچی کسی طرف حساب شما قرار نمی گیرد.

سایت مشاور فیلم:  شاید سه تا نکته را شما ضمنی تذکر دادید در این صحبت هاتان. یک نکته این است که مشاور مذهبی فیلم باید برود دنبال تولید ادبیات متناسب با خواهان مشاوره.

آقای نائیجی: بله. دقیقاً.

سایت مشاور فیلم:  یعنی منظور اینکه مشاور منتظر نباید باشد که خواهان مشاوره دنبال این بیاید، این باید خودش را برای مواجهه آماده بکند. خواهان خودش را برای مواجهه آماده نمی کند. اگر خواهان این کار را کرد فبها المراد اما فرض را شما بر این گرفتید که این باید خودش را آماده بکند...

آقای نائیجی: دقیقاً. برای اینکه ما ایجاد نیاز نکردیم در خواهان مشاوره، خواستن مشاوره را. ببینید دو تا فرض بیشتر پیش روی ما نیست، یا در جامعه ی صنعت فیلم سازی یک جامعه، در میان اهالی صنعت فیلم سازی یک جامعه، یک نیاز حقیقی به مذهب وجود دارد یا ندارد. اگر ندارد شما با فرمایش و توصیه و با نمی دانم اجبار و این اینها که به نتیجه نمی رسید، اگر دارد شما اگر دشوارترین وضعیت زبانی هم داشته باشید او تلاش می کند به شما نزدیک بشود؛ یعنی درصدی از تلاش در اشتیاق او رقم می خورد. صنعت فیلم سازی، صنعت سریال سازی اگر در او این نیاز به معنای حقیقی، نیازها هم نمی تواند نیازهای کاذب باشد، نیاز حقیقی درش نباشد شما در حقیقت خواهان نداری. وقتی در وضعیتی هستی که خواهان نداری، شما هستی که باید بری سراغ طرف و در گام اول طبیعتاً باید ایجاد نیاز بکنید.

سایت مشاور فیلم:  نکته ی دومی که می خواستم بگویم همین بود. نکته ی دوم اینکه یکی از تلاش هایی که طرفِ مشاور، مشاوره دهنده، باید انجام بدهد، حوزه ی دینی باید انجام بدهد، همین ایجاد نیاز و فرهنگ سازی و ایجاد پذیرش در خواهان هست. این را باید در این شرایط موجود، حوزه ی دینی برایش تلاش بکند.

آقای نائیجی: بله؛ یعنی یک اقدام شاید اتوبان یک طرفه است. ببینید من از شما می پرسم امروزه در قرن بیست و یکم در جامعه ی ایران، شهروندان جامعه ی ایرانی بیش از اینکه برای رفع مشکلات روحی و روانی خودشان به علما و دین ابراز نیاز بکنند به روان شناسی غربی ابراز نیاز می کنند؛ چرا؟

سایت مشاور فیلم:  با پول کلان هم...

آقای نائیجی: با پول کلان؛ یعنی وقتی شما به یک کسی که مشکل روحی روانی دارد، شب نمی تواند بخوابد بهش بگویی که به فلان اسلام شناس مراجعه بکن مشکل شما را رفع می کند می خندد و با ناباوری به شما نگاه می کند. ولی بهش بگویید که مطب یک روان کاو همین سر کوچه است، نوبت بگیر شما می بینی که بلافاصله اقدام می کند، پول هم می پردازد. چرا؟ یکی از مهم ترین دلایل را من حوزه ی زبان می دانم؛ یعنی مردم دین گریز نیستند در آن درصدی که زبان فاصله ایجاد کرده است، زبان سوءفهم ایجاد کرده است. بنده اعتقادم بر این است که دین را ما با زبان دشوار به جامعه داریم منتقل می کنیم و بعضی از انکارها و استنکارها در جماعت فیلمساز از همین است که الآن من دارم از ادبیات حوزوی استفاده می کنم! «استنکار» فرقش با انکار چیست؟ انکار یعنی که کسانی که آگاهانه نمی خواهند چیزی را قبول کنند اما استنکار درش یک طلب انکاری وجود دارد، یک حالتی وجود دارد که مثل اینکه طرف می خواهد بگوید من قبول ندارم. خب من این را باید توضیح بدم، من باید این اینها را خیلی ظریف بیان بکنم، این فرق ها را بگویم. خب در ادبیات مذهبی و دینی ما این مسئله وجود ندارد این یک. دو، چون این مسئله وجود ندارد و ارتباط شکل نگرفته، نتیجه ی ملموس را جامعه تجربه نکرده است تا اعتمادسازی شده باشد یعنی یک بار ارتباط برقرار کرده است باشد با امام جماعت مسجد خودش بعد ببیند عجب! معضل خانوادگیش حل شده؛ یعنی یک نماز مغرب و عشاء رفته مهمان نماز جماعت شده، بعد نماز جماعت به امام جماعت مسجد گفته که فلانی من چنین مشکلی دارم، امام جماعت با زبان روان، سلیس از متن قرآن و روایات مسئله را برایش شکافته، باز کرده است، بعد راه حل بهش داده. این آقا برگشته خانه، حال خانواده اش خوب شده. یک بار این را تجربه نکرده است، اولین مانع چه بوده؟ می گوید من نمی فهمم این آقا چه می گوید. یک آیه ی قرآن برای ما خوانده، یک روایت برای ما خوانده آخر نفهمیدیم چه کار باید بکنیم. ولی رفته پیش روان کاو، درصد زیادی از روان شناسی بازی زبانی است برای اقناع احساس و روان. نه حتی یک چیز ملموس و واضح که تو در اختیار طرف بگذاری بگویی یک نسخه ی بسیار مثلاً کارآمدی است. ولی طرف احساس می کند این بازی زبانی، این گفتگو او را آروم کرده است، به او راه حل داده. آقا رفته پیش امام جماعت مسجد بهش گفته توکل کن به خدا، متوکل اگر باشی فلان مشکلت حل می شود. رفته پیش روان کاو بهش گفته تو مشکل اعتمادبه نفس داری، ده تا پانزده تا راه حل روزمره برایش داده برای کسب اعتمادبه نفس. او خوداتکایی را که توش حتی نفسانیت هم نتیجه می دهد بهش تزریق کرده است مسئله اش حل شده، آقای امام جماعت مسجد به او رهایی از خودیت را نشان داده و گفته قدرت علی الإطلاق دست خداست تا او اراده نکند چیزی رقم نمی خورد...

سایت مشاور فیلم:  ولی برای این روشی نداده...

آقای نائیجی: ولی برای این روشی نداده بهش. پس بسیاری از مشکلات ما در دین گریزی زبان است.

سایت مشاور فیلم:  حالا از اینجا ما این نتیجه را نگیریم، خیلی جای خوبی رسیدیم. این می گوید توکل کن بر خدا، یک مطلب عمیق تر و بالاتری را می گوید ولی روشی ارائه نمی دهد برای این کار. آیا این طور نیست که در ادبیات حوزوی ما در مرتبه ی توصیه ماندیم و به همین بسنده کردیم؟

آقای نائیجی: و کلیات.

سایت مشاور فیلم:  و کلیات. این اینها را به عملیات و روش ها تبدیل نکردیم...

آقای نائیجی: چرا؟ چون خودمان با جامعه زندگی نمی کنیم.

سایت مشاور فیلم:  یعنی این یک مسئله ای غیر از بحث ادبیات است! اینکه...

آقای نائیجی: بله. قطعاً زبان از نظر من فقط انتخاب واژه ها نیست. شبکه ی معنایی که می تواند معنا تولید بکند یا شبکه ی الفاظی است که می تواند ایجاد معنا بکند و آن معنا قابل فهم است برای جامعه.

سایت مشاور فیلم:  و این همانی است که خب من اول عرض کردم شاید همین نکته باشد؛ که ما ادبیات علمی تدوین نکردیم برای گفتگو.

آقای نائیجی: تا منظورتان از علم چه باشد. اختلاف نظر دارند آقایون در معنای علم.

سایت مشاور فیلم:  ادبیات علمی، یعنی وقتی می گویی توکل کن برای این به صورت علمی، هر چیزی که شما صورت علمی می دانید، به صورت علمی روش ها و راه کارها را بتوانید ارائه بدهید؛ یعنی برای یک نفر که توصیه به توکل می کنید این توصیه به توکل را تبدیل به عملیات بتوانید بکنید برایش. این یک ادبیات...

آقای نائیجی: من عرضم این است اینکه زبان دین باید زبان علمی شود یک کار است، اما دین فقط کار علمی نمی کند، کار اقناعی هم می کند. ظاهراً کسی... الآن حافظه ی درستی ندارم. کسی محضر آقا رسول الله صلوات الله علیه وارد شده و مسئله و شبهه ای را مطرح کرده است، دلش آرام نبوده نسبت به آن مسئله. ظاهراً حضرت به ایشان دستورالعمل خواندن یک نمازی را می دهند و کسی حضرت را مورد پرسش قرار داد که احیاناً این آقا یک سؤالی کردند یا اشکالی کردند شما باید جوابش را می دادید، شما به جای اینکه جوابش را بدهید ایشان را ترغیب کردید به انجام یک عملی؛ یعنی چی؟ یعنی بسیاری از این شبهات الزاماً گزاره ی علمی و گفتگوی علمی نیستند. یک سری اعمال لازم است. این همان تفاوتی است که بعضی از بزرگان می گویند. می گویند بین شبهه ی نظری با شبهه ی عملی فرق باید قائل بشویم؛ یعنی بین گزاره ی عقل نظری و عقل عملی باید فرق بگذاریم...

سایت مشاور فیلم:  و این می تواند یک مکتب تعلیم و تربیت و یک مکتب روان شناسی درست بکند...

آقای نائیجی: دقیقاً. ببینید مثلاً حضرت آیةالله جوادی آملی می فرماید که انسان ها چهار دسته اند. بر اساس همین چهار دسته، نظام عقل نظری و عقل عملی را تبیین می کنند. می گویند انسان ها چهار دسته اند، در نسبت با آن عقل نظری و عقل عملی و نسبت با آن مشکلی که در حوزه ی نظری و علمی وجود دارد، می گویند چهار دسته اند. یک دسته انسان هایی هستند پایشان سالم است اما نابینایند، ناشنوایند، کور و کر هستند. ایشان می فرماید که این دسته یعنی چی؟ یعنی اینکه اگر مار به سمت این اینها بخزد نه گوشی دارند بشنود، نه چشمی دارند ببینند؛ اما پا و دست سالم است. می گوید اگر شما به یک چنین آدمی بگویی که درباره ی مضرات یک مار توضیح بدهید، مشکلش را حل می کند. او باید ببیند. بله مضرات مار را باید توضیح بدهد، او باید توانایی شنیدن داشته باشد یعنی عقل نظری. ولی بیایی برای چنین آدمی تکنیک های فرار کردن را آموزش بدهی، یعنی وقتی مار را دیدی چه جوری فرار کنی. این معنیش این است که تو متوجه نیستی که این مشکلش دست وپا نیست! این مشکلش دیدن و شنیدن است. شما باید مسئله ی دیدن و شنیدن که عقل نظری است را در موردش حل کنی. می گوید اینها یک دسته اند. یک دسته هستند چشم و گوش سالمی دارند ولی فلجند، هم دست فلج است هم پا. مار را می بیند ولی دست وپایی ندارد فرار بکند، یعنی عمل نمی تواند بکند، همت ندارد، اراده ندارد انجام بدهد. می بیند، می فهمد خطر مار را. می گوید این یک دسته از جامعه اند. دسته ی سوم هم کر هستند، کورند، هم فلجند. این اینها اصلاً قابل... هم عقل عملیش ضعیف است هم عقل نظریش. یک عده ی کامل وجود دارند که هم چشم و گوششان باز است هم دست وپایشان باز است. می گوید این چهار دسته، چهار نوع معضل دارند و این چهار نوع معضل را اگر کسی دست وپاش فلج است تو باید با او ورزش کنی تا توانایی دست وپا را برایش بدهی آن وقت خودش چشم دارد، مار را که ببیند فرار می کند.

سایت مشاور فیلم:  چهار نوع رفتار و چهار تربیت متفاوت.

آقای نائیجی: متفاوت؛ که ایشان می گویند تشخیص بدهیم مشکل عقل نظری دارد فرد یا مشکل عقل عملی دارد. می گوید مبادا خلط کنید با روش های عقل عملی، مشکل عقل نظری را جواب بدهید، با روش های عقل نظری، مشکل عقل عملی را جواب بدهید؛ یک مثال واضح می زند. می گویند همه ی معتادها می دانند مواد مخدر ضرر دارد. مگر مشکل عقل نظری دارد؟ بهتر از شما هم توضیح می دهد که مواد مخدر چه قدر ضرر دارد، اصلاً نئشه گی چه وضعی است! ولی چرا نمی گذارد کنار؟ چون مشکل عقل عملی دارد، همت و اراده بر ترک ندارد و همت و اراده بر ترک اقدام است، عمل است، عقل عملی باید فرمان بدهد، عقل عملی خراب شده وگرنه شما عقل نظری معتاد را بیاور در مضرات تریاک جوری برایت حرف می زند و آنالیز می کند در ثانیه ثانیه ی وجودی خودش برای شما تبیین می کند، بهتر از شما هم توضیح می دهد. پس مشکلش عقل نظری نیست که شما هی کلاس می گذارید برایشان که می دانید تریاک چه قدر ضرر دارد؟ هی برنامه می سازید. تریاک خیلی ضرر دارد! خب این مشکل تریاکی را حل نمی کند که! این احیاناً مشکل کسی است که هنوز معتاد نشده که با این هشدارها عقل نظریش را حل می کند. ولی او اقدام عملی لازم دارد، اقدام عملی چیست برای یک معتاد؟ باید برود کمپ به زور و بخوابانید روی تخت به زور، دست وپاش را ببندید به زور، تغذیه از راه دهن بهش بدهید تا ترک بکند، چون عقل عملیش از کار افتاده. حالا برایشان ساعت ها فیلم بگذارید برای یک معتاد که تریاک بد است. تأثیر می گذارد؟ ساعت ها مشاوران بیایند توضیح بدهند تریاک بد است. ایشان می فرمایند که شما بین آن معضل در عقل عملی و مسئله ی عقل عملی خلط کردید. روان شناسی غربی از بودیسم، از عرفان سرخ پوستی، از روش های علمی، از همه چیز به نظر می رسد سرک کشیده برای خودش امکاناتی را مهیا کرده است تا وقتی فردی به او مراجعه می کند بتواند آن فرد را درست آنالیز بکند و برایش راه کارهایی را بدهد که بعضی از راه کارها فقط مسکن هستند، بعضی از راه کارها ریشه ای درمان می کند مشکلشان را و ما در اسلام مسکن داریم، درمان ریشه ای هم داریم ولی هیچ وقت در ادبیات راحت، سلیس، روان ما با فرد مقابلمان حرف نمی زنیم. من آن روایتی را که از امام رضا علیه السلام ظاهراً به دست ما رسیده که اگر محاسن کلمات ما را به مردم بگید آن ها اقبال و روی نشان می دهند به سخنان ما و اصلاً مطیع این سخنان ما می شوند، حسن و محاسن را در روانی می بینند. این یکی از ویژگی ها. بررسی بکنیم حُسن کلام چیست؟ اینکه محاسن کلام ما...

سایت مشاور فیلم:  یکیش همین روانی است.

آقای نائیجی: روانی. اینکه تو به ادبیات قوم به روانی حرف می زنی. این اصلاً شرط لازم است. من فکر می کنم در گام اول شرائط مشاوره، مفهوم شناسی مشاوره یا شرائط مشاور یعنی مشاور مذهبی در گام اول این است که خلع زبان تخصصی بکند، رجعت بکند از زبان تخصصی به زبان عامیانه. زیست زبان عامیانه را کسب بکند تازه می شود هم ردیف کسانی که می خواهند آن ور میز بنشینند.

سایت مشاور فیلم:  این زیست زبان شما روی این خیلی تأکید دارید...

آقای نائیجی: بله برای اینکه زبان آموزش نظری و انتزاعی نیست.

سایت مشاور فیلم:  زیست زبان خودش یک اصطلاحی است که بار معنایی خیلی زیادی دارد. نظریات زبان شناسی مختلفی هم هستند که این را تبیین می کنند که اصلاً زبان چیست، گستره اش چیست و این زیست زبان چیست.

آقای نائیجی: دقیقاً.

سایت مشاور فیلم:  گستره ی معنایی چه بخشی از این زیست زبان هستند؟ من به نظر می آیید که خود همین کلمه الآن نیاز به توضیح زیادی دارد.

آقای نائیجی: اتفاقاً می خواستم ته بیانم که در همین درآمد فعلاً تموم بکنیم می خواستم این مطلب را بگویم که من هم به دام یک زبان علمی پرطمطراق با پُز الآن گرفتار نشوم، هی بگویم جهان زیست، زیست. برای همین می خواستم در گام اول ساده بگویم، ساده حرف بزنیم. تمحض را من نمی فهمم، من می فهمم مشاوره چیست. مشاوره یعنی اینکه من یک جا یک مشکلی پیدا می کنم و فکر می کنم مشکلم با ملاقات یک فردی حل می شود، به همین سادگی! و اگر این سادگی را به دست نیاوریم و اگر این شرایط ساده بودند را دائماً به خودمان متذکر نشویم، ما اساساً نمی توانیم با اهالی سینما همنشین بشویم. اساساً اصطلاحات تخصصی ضعف تصور گوینده است برای روشن تر گفتن. استخدام کلمات تخصصی همیشه شأن علمی فرد تلقی نمی شود، تسلط فرد تلقی نمی شود، بلکه یک کدگذاری است برای اینکه ضعف زبانی خودم را من بپوشانم. اگر من مجبورم برای یک بچه ی ده ساله یا برای یک پیرزن هفتاد ساله درباره ی سینما حرف بزنم و کلمه ای جایگزین میزان سن ندارم این نشانه ای این نیست که من آدم باسوادی ام. این نشانه ی این است که من ضعف بیانی دارم و فرار می کنم از گفتن حقیقتی که ناتوانی من است به سمت آن اصطلاحاتی که در اختیار دارم، می گویم میزان سنه دیگر. می گویند میزان سن چیست؟ نمی تواند توضیح بدهد! آقا میزان سن چیست؟ اینکه من یاد بگیرم میزان سن یعنی چیدمان، اینکه هی واژه خلق بکنم بگویم ببینید چیدمان فقط نه ها! نسبت اشیاء با همدیگر؛ یعنی اینکه این کیف کجا قرار بگیرد در نسبت این آقا، این آقا در نسبت دیوار کجا قرار بگیرد. مجموعه ی این نسبت ها را شروع کنم برای فهم یک آدم پا به سن گذاشته ای که خیلی عامیانه زندگی کرده است یا برای بچه ی ده دوازده ساله که می خواهد میزانسن را بفهمد اگر این توانایی را خرج کردم این معنیش نشانه ی تسلط من است، این یعنی ارتباط زبانی و در مذهب و مشاوره ی مذهبی ما کمتر این ارتباط زبانی را تجربه می کنیم.

سایت مشاور فیلم:  به نظرتان آیا این طور نیست که ما باید این ارتباط را تولید بکنیم؟

آقای نائیجی: همین طور است. به نظر من نمی توانیم انتظار داشته باشیم که اهالی سینما و صنعت فیلم سازی بروند زبان ما را بیاموزند و به سراغ ما بیاند برای اینکه مسلح باشند تا بتوانند بشنوند و...

سایت مشاور فیلم:  ما باید زبان آنا را تولید...

آقای نائیجی: ما باید تولید بکنیم. برای همین است که یک شبه انتقادی را در همین درآمد به این پرسش ها و این شیوه ی حرف زدن وارد کردم، گفتم بیاییم اصلاً تمرین کنیم، این تمرین باید از همین جا شروع بشود؛ یعنی اگر شما مشاوری را دعوت کردید درباره ی حتی حوزه ی تخصصی مشاوره حرف بزند بهش بگویید اصطلاحات را بگذار کنار ببینیم می توانید دوباره این را توضیح بدهید؟ این نشانه ی تسلط  فرد است. این معلوم می شود که این فرد در پس اصطلاحات خودش را مخفی کرده است یا واقعاً فهم کرده است، می فهمد. چون زبان یکی از خاصیتهایش این است که هر اندازه مشاهده و مکاشفه ی شفاف تری که دارید کلمات بهتری به کار می برید. والسلام این درآمد من در خصوص اصل همین مواجهه بود.

سایت مشاور فیلم:  این مقدمه ی خیلی فربهی برای این ذی المقدمه ی ما بود.

آقای نائیجی: إن شاءالله؛ یعنی من فکر می کنم این را اگر به رخ خیلی ها بکشیم در گفتگو یک بحث های به نظرم مفصلی شکل می گیرد که هیچ، یک تنبهی هم به خود فرد می شود. واقعاً آقای حسنی من اعتقاد دارم بخش زیادی از دین گریزی جامعه مشکل زبان است. من آدم ها را در موقعیت های مختلف...

سایت مشاور فیلم:  این زبان را... ما بحث بعدی همین زبان را به نظرم یک ربع، بیست دقیقه توضیح می خواهد.

آقای نائیجی: آره این چون زبان فقط کلمات و دائرةالمعارف واژگان نیست این جهان زیست است. این جهان زیست است که زبان آدم را شکل می دهد. از جهان زیست عارفانه حافظ متولد می شود. ادبیاتی که در غزلیات حافظ شما می بینید متعلق هست به جهان زیست سالکانه ی حافظ. اگر آن جهان زیست هم به تجربه ی من دربیاید با همین ادبیات حافظ را هم هم افقی پیدا می کنم باهاش. یک مشاور باید جهان زیست یک داستان گوی تصویری را بشناسد، یعنی داستان گوی صنعت تصویر را بشناسد. یک داستان گوی در صنعت تصویر تا امری تا مسئله ای به عنوان یک شیء مقابل دوربین قابل اکسپوز شدن نباشد نمی تواند در موردش فکر بکند و درک بکند. نود درصد مشاوران مذهبی وقتی مقابلشان می نشینی در مورد امر نامحسوس با آدم حرف می زنند برای اینکه درکشان از معارف دینی امر نامحسوس است و سینما امر محسوس می طلبد. در نود درصد ارتباط شکل نمی گیرد. ببینید این در حوزه ی سخت تر تخصصی است، او به شما می گوید من در سناریو حتی نمی توانم بنویسم «او دارد فکر می کند»! یعنی چه که او دارد فکر می کند! یک بازیگر سناریو را که می خواند او دارد فکر می کند؟ این چه حالتی است؟ حتی از این ترکیبِ جملات، یک سناریست حرفه ای پرهیز می کند چون باید یک امر ملموس در میمیک صورت بنویسد او چشمانش را تنگ کرد و به یک نقطه ی نامعلومی خیره شده است. آها! من می فهمم. حالا این می خواهد معنایش نزد تماشاگر این باشد که او فکر می کند، می خواهد نزد تماشاگر هر چیز دیگری باشد. من یک چیزی را بهش دادم، حالا در این حالت این باید یک کاری بکند، یک توصیف و اکت ملموسی را... خب منِ مشاورِ مذهبی اگر چنین وضعیت زبانی را نزد یک صنعت سینما و اهالی سینما درک نمی کنم و هی دارم درباره ی مسائلی حرف می زنم که یک دانه عکس و تصویر و یک امر محسوس و ملموس در ذهن فرد نمی سازد این چه مشاوره ای است؟ چه ارتباطی است؟

سایت مشاور فیلم:  درحالی که جهان زیست مشاوره گیرنده در اینجا همین تصویرها و عکس هاست.

آقای نائیجی: محسوسات. این محسوسات هست. برای همین آقای جوادی می فرماید که کار هنر تنزّل امر معقول به کارگاه خیال است برای محسوس جمیل، و این آدم کارش محسوس جمیل است و تو دائم داری برایش از معقول حرف می زنی! یا برو کارگاه تبدیل خیال را تو تحصیلش کن یا آن امر معقولت را به عنوان جمیل محسوس توضیح بده و گرنه این دیگر به دردمان نخواهد خورد.

سایت مشاور فیلم:  یا برو دنبال یک واسطه بگرد حرفهایت را برایت ترجمه بکند.

آقای نائیجی: دقیقاً. برای همین آقای حیدریان می گفت که آن موقع های سینمای معناگرا، ما رفتیم خدمت آقای حسن زاده مشکلاتمان را گفتیم. ته حرفمان آقای حسن زاده می گفت نه! اینطور نمی شود! گفتند یعنی چه کار کنیم؟ گفت فیلم ساز باید عارف باشد تا از وجوه مسئله باخبر باشد. عارف بشود تا این زبان را بلد باشد. گفت مگر برای حافظ کلاس علی حده ای بوده؟ مثلاً چه چیزی گذاشتند تا این غزلیات از آن دربیاید؟ عارف بوده، تنها دست آویز بیان احساساتش هم کلمات شاعرانه بوده، شده شعر. الآن عارف دست آویزش بیان بصری صنعت سینماست، عارف بشوید. او گفت راه ندارد، شما در مشاوره دارید ادعا می کنید که یک کاتالیزور می گذاریم، حل می شود دیگر لازم نیست فیلم ساز عارف باشد. اگر لازم نیست پس با حضور توی مشاور حدفاصل حسن زاده آملی با اصغر فرهادی باید حل بشود. تو پس باید یک جور دیگر ی باشی، نه حسن زاده باشی نه اصغر فرهادی. این خیلی مهم است!

سایت مشاور فیلم:  این حدفاصل را ما چگونه باید پر کنیم؟

آقای نائیجی: ادبیات تولید کنید.

سایت مشاور فیلم:  بله ادبیات و بیان شفاف هم داشته باشد حالا آن حدفاصل دقیقاً چیست؟

آقای نائیجی: در تاریخ این اتفاق افتاده. در عرفان نظری شما الآن می توانید مستقل از اینکه یک دانه ریاضت بکشید، بخوانید و بفهمید که وقتی یک عارف می گوید یک چیزهایی را مشاهده می کند، چیست! این محصول تولید ادبیات عرفان نظریِ جناب ابن عربی است. دیگر پیچیده تر از عرفان وجود ندارد دیگر. عرفان تا قبل از ابن عربی در سینه ی عارفان بوده که وقتی شما می خواستی بدانی در سینه اش چه خبر است، می گفته پنجاه سال ریاضت بکش، این کار را و آن کار را را بکن خودت می بینی و می شنوی! بعد او می دید و می شنید. وقتی به هم دیگر هم می رسیدند سکوت می کردند! چون می دانستند که هم او می داند هم این. گفتند  اینکه نمی شود! باید یک کاری بکنیم که اگر آنهایی هم که عارف نیستند وصف العیشی را بشنوند که نصف العیش است. شما عرفان نظری می خوانی درباره ی تمام مراتب عرفا و مشاهداتش حرف می زنی، ذره ای نه چشمت با این است نه گوشت باز است! البته انسان های قلّابی هم خلق شدند، آدم هایی که خوب از عرفان حرف می زنند ولی بهره ای از عرفان نبردند، ولی بالأخره یک زبانی تولید شد که آنی که می بیند می گوید صحَّ. نزد ابن فارض فتوحات ابن عربی را یکی می خواند، ابن فارض سر بلند می کرد می گفت صحَّ، درست است، صحیح است. حالا ابن عربی هم خودش اهل مشاهده بود هم کار علمی می کرد ولی بعدها دیگر محقق عرفان متولد شد، دیگر عارف نبود ولی محقق عرفان بود. بهجت می دید، یک کس دیگر حرفهای قشنگ و نظریش را می زد. این می دید حالش را می کرد، او حرف نظریش را می زد. به نظر می رسد مشاور باید یک چنین کاری را، چنین نقشی را بازی بکند. آن ترسیم و تصوری که من دارم این است که یک ادبیات مستقلی تولید بشود که یک فیلم ساز بگوید من عارف نشدم، به عرفان به معنای حقیقی کلمه دسترسی پیدا نکردم ولی با خواندن و شنیدن این حرفا تو گوئی که می بینم.

سایت مشاور فیلم:  ما یک جا در همین صحبت هایمان از اجتهاد مستمر صحبت می کنیم، با این معنا، با این توصیفی که شما فرمودید این اجتهاد مستمر یک معنای مضاعفی پیدا کرد. ما تلقی مان این بود که چون به یک موضوع جدید می پردازد، موضوعی که در ادبیات دینی ما تابه حال نبود، اینها تابه حال در فیلم نامه یا سینما نبود، این نیازمند اجتهاد مستمر است در تک تک مسائلی که اینجا پیش می آید برود اجتهاد بکند، مراجعه بکند، تا برای این جواب بدهد. الآن این هم اضافه شد که باید بتواند مستمراً بازتولید از معقول به محسوس هم انجام بدهد و در این زیست زبانی و برای این جهان زیست، دوباره این اینها را بتواند تولید بکند و بگوید.

آقای نائیجی: به نظرم در تعریفی که آیةالله جوادی ارائه داد که هنر تنزّل امر معقول به کارگاه خیال است، مرحله ی اول تنزّل امر معقول کار مشاوران است؛ کارگاه خیال هنرمند است. یک کسی بتواند امر معقول را تنزّل بدهد، چون تنزّل امر معقول به معنی تبدیل یک امر معقول به عنوان مواد خامِ عالم خیال بود. این هم اینطور به دست نمی آید. مشاوران کسانی هستند این عمل تنزّل برای کارگاه خیال را، آنها انجام می دهند، اگر این تنزّل خوب اتفاق بیفتد او کارگاه خیالش را دارد. از آن جواهر [وجودهای ذهنی] محسوس می آید بیرون. این حلقه ی واسطه ی این تعریف است. حالا إن شاءالله مفصل تر حرف می زنیم.

سایت مشاور فیلم:  إن شاءالله. پس ما این جلسه را همین جا تمام می کنیم، تا جلسه ی بعدی...

آقای نائیجی: إن شاءالله